Pólitík? Nema hvað!

Ég sé að sumir eru alveg vitlausir yfir ákvörðun Alþingis um að leiða Geir Haarde fyrir Landsdóm - og tala um að málið sé pólitískt.

Nema hvað? Er það ekki hlutverk Alþingis að fjalla um pólitík? Er ekki verið að tala um pólitíska ábyrgð?

Geir var forsætisráðherra, ekki búðaþjófur, og ábyrgur sem slíkur fyrir velferð lands og þjóðar.

Auðvitað er þetta pólitík - og gæti ekki verið neitt annað og ætti ekki að vera neitt annað.

Svo breytist þetta í lögfræði þegar málareksturinn hefst. Þá á pólitíkinni að vera lokið.

Fordómar og mannhatur

KAUPMANNAHÖFN: Við hittum í dag mann að nafni Sören Espersen sem er frammámaður í danska þjóðarflokknum, Dansk Folkeparti. Þetta er þriðji stærsti flokkurinn í Danmörku og tryggir hægri stjórninni hér meirihluta á þingi.

DF er samsafn fólks sem hatast við múslima og Evrópusambandið og lýtur forustu Piu Kjærsgaard sem er óvenju illskeytt af norrænum stjórnmálamanni að vera. Hún lét Svía fá það óþvegið í tilefni kosninganna þar á dögunum – og veitti Svíþjóðardemókrötunum svonefndu mikilvægan móralskan stuðning enda er þar á ferðinni flokkur með svipaðar áherslur: að hatast við múslima og ESB.

Sören Espersen hrósaði Svíþjóðardemókrötunum líka í hástert, ekki síst fyrir að hafa tekið upp gamalt slagorð DF: Gef okkur landið okkar aftur. Ég sagðist ekki vita hvað það þýddi – hver hafði tekið Danmörku af Dönum?

- Þú getur sagt þér það sjálfur, sagði Espersen. Það er augljóst mál.

- Nei, mér er það ekki augljóst...

- Við viljum að Danmörk verði eins og hún var fyrir 1983, áður en þessi óhefti straumur innflytjenda frá ólíkum menningarsvæðum hófst, sagði Sören Espersen. - Með sama áframhaldi er verið að skipta Dönum og danski menningu út fyrir annað fólk og aðra menningu.

Á fundi okkar, sem stóð ríflega hálfan annan tíma, fór Espersen fram og til baka yfir hættuna sem flokkur hans telur stafa af Islam sem sé “pólitískt kerfi” er noti trúarbrögð sem yfirbragð. Fordómar af þessu tagi streymdu út úr honum án afláts og hann dró enga dul á að það eru fyrst og fremst Afríkumenn og múslimar sem flokkur hans vill ekki til danska draumalandsins.

En skyldi þetta ómanneskjulega viðhorf í okkar heimshluta vera bundið við Danmörku og Svíþjóð? Hvað með Ísland hið tæra og hreina sem numið var af svo mörgum norskum hetjum og stórhöfðingjum að ekki var nema rumpulýður þar eftir? Það voru a.m.k. sjónarmiðin í mínum skólabókum á hinni öldinni.

Þótt ekki fari mikið fyrir mannfjandsamlegum sjónamiðum af þessu tagi í umræðunni á Íslandi grunar mig að Sören og Pia og þeirra lið eigi sér furðu marga skoðanabræður.

Þeir eru meðal annars í borgarkerfinu í Reykjavík. Önnur ástæða getur ekki verið fyrir því að íslenskir múslimar hafa mátt bíða í ellefu ár eftir lóð undir bænahús sitt – og bíða enn. Nýi borgarstjórinn er þó líklegur til að breyta því.

Gott hjá Alþingi

Nú, jæja, það fór þá betur en á horfðist - ályktunartillögur þingmannanefndarinnar eiga að fá eðlilega þinglega meðferð. Gott hjá Alþingi.

Það er eins og oftast áður: þegar allt virðist ómögulegt birtir skyndilega til. 

Ætli þetta endi ekki með því að það kemur vor í lok vetrar og svo enn eitt dúndursumarið?

Svo bregðast krosstré

Það er hægt að gleðjast yfir mörgu í lífinu - en fátt af því tengist opinberu lífi á Íslandi. Einmitt þegar ég hélt að nú væri kannski von (að það væri óhætt að fara aftur í sjóinn, eins og sagði í bíóauglýsingunni forðum), þá verður Alþingi sér enn til minnkunar.

Eins og mörgum öðrum fannst mér að tillögurnar um Landsdóm væru myndarlegt tákn um að stjórnmálastéttin ætlaði að axla ábyrgð sína. Það hefði ekki skipt öllu máli hvort ráðherrarnir fyrrverandi hefðu verið fundnir sekir eða saklausir. Aðalatriðið var að farið væri að lögum og að það væri viðurkennt með óyggjandi hætti að einhver átti að standa vaktina á meðal ballið mikla leystist upp í fyllirí, gripdeildir og slagsmál.

Það kom ekkert sérstaklega á óvart að Sjálfstæðisflokkurinn væri á móti, það er í eðli hans að vernda sína menn sama hvað á gengur. Mér fannst hins vegar óhætt að reikna með að aðrir þingmenn myndu standa í lappirnar. Ekki síst Jóhanna forsætis. 

Á dauða mínum átt ég fremur en því að sjálf Jóhanna Sigurðardóttir færi á taugum og leiddi þar með ábyrgðarmenn Hrunsins aftur til valda.  Það er ekki lítil ábyrgð.

Ekki drekka kók í Tíbet

LHASA, TÍBET: Þetta land hefur alltaf verið umvafið töfrum í mínum huga. Dularfullt munkaveldi á efstu hæð hins byggilega heims, landið sem hinn fjórtándi Dalai Lama flúði frá þegar ég var níu ára og hann enn kornungur æðstiprestur. Landið sem Kínverjar hafa alltaf talið hluta af sínu veldi og tóku með vopnavaldi eftir að uppreisn tíbetskra skæruliða, sem voru launaðir og þjálfaðir af bandarísku leyniþjónustunni CIA, fór út um þúfur.

Nú vorum við allt í einu komin til Lhasa, höfuðborgarinnar í 3700 metra hæð yfir sjó – og allt í kring voru miklu hærri fjöll. Læknirinn í hópnum var búinn að setja okkur á strangan kúr hæðarveikilyfja. Hann hefði líka átt að setja okkur á hægðalyf.

Við sluppum flest að mestu við hæðarveikina – en ekki alveg. Svefn fer aðeins úr skorðum fyrstu dagana og það þarf ekki mikið til að þreytast. Maður varð lafmóður við að fara á klósettið um nætur, svo ekki sé minnst á átökin sem það kostar að klífa fleiri hundruð tröppur upp í Potala, vetrarhöll Dalai Lama, þaðan sem hann og forverar hans ríktu í vellystingum yfir örsnauðum almúga sem tilbað hinn endurfædda Búdda.

Lhasa er orðin stórborg, þangað er svo stöðugur straumur Kínverja að Tíbetarnir eru í mesta lagi fjórðungur borgarbúa þótt þeir séu enn í miklum meirihluta í landinu öllu. Borgin sýnist meira og minna öll splunkuný, það er aðeins gamla miðborgin og hofin og klaustrin allt í kring sem enn bera svip hinnar fornu menningar.

Og hvað sem manni kann að finnast um “hernám” Kínverja þá leynir sér ekkert að í landinu hafa orðið miklar framfarir á síðustu árum. Það er meiri og fjölbreyttari matur (fallegasta grænmeti sem ég hef nokkru sinni séð er þar á útimörkuðum) og innviðirnir hafa verið styrktir verulega. Stórlega hefur fækkað í klaustrunum (sem voru um sex þúsund um það leyti sem Dalai Lama XIV flýði), úr nokkur hundruð þúsund munkum í nokkra tugi þúsunda. Rúmlega fimm þúsund kílómetra langur vegur liggur frá Shanghai til landamæranna við Nepal; hann heitir vitaskuld Vináttuvegur.

Tíbetar sem við töluðum við drógu ekki dul á að miklar efnislegar framfarir hefðu orðið í landinu undir stjórn Kínverja (ekki síst í landbúnaði) en margir telja sig þó hersetna og eru skiljanlega afar ósáttir. En það borgar sig að tala varlega og ekki mjög hátt, stjórnarfarið býður ekki upp á háværar kvartanir eða athugasemdir, eins og dæmin sanna.

Á þeirri viku sem við vorum í Tíbet ókum við um víðáttumikla og grösuga dali, og um nakin fjallaskörð, eftir vináttubrautinni góðu frá Lhasa til nepölsku landamæranna.Við fengum næturgreiða í ágætum gistihúsum og borðuðum góðan mat. Það ætti hins vegar að taka af þeim kóka-kóla leyfið: kók er ódrekkandi í Tíbet.

Að kvöldi dags, á meðan enn skein sól og varla sást skýhnoðri á himni, komum við til Tigiri í rúmlega fimm kílómetra hæð yfir sjávarmáli.

“Þarna,” sagði tíbetski leiðsögumaðurinn og benti til vinstri. Og sjá: þar blasti við sjálft Everest fjall, óhagganlegt og ófrýnilegt. Himalaya-fjöllin teygðu sig til vesturs; hrikaleg, snævi þakin björgin glitruðu í kvöldsólinni og maður var ógnarlítill andspænis þessum ótrúlegu furðum náttúrunnar.

Ég vil fara þangað aftur.

Umboðslaust flokkaflakk

Þráinn Bertelsson hefur alltaf verið hátt skrifaður í mínum bókum sem listamaður. Og ég fann til samkenndar með honum þegar hann yfirgaf Borgarahreyfinguna sálugu. Mér hefur þótt hann tala málefnalega á Alþingi, öfugt við allt of marga aðra sem þar eru. Sem sagt: Þráinn er alveg ágætur.

En það er ekki málið. Nú berast þær fréttir að hann sé hættur að vera óháður þingmaður og genginn til liðs við Vinstri græna. Núnú, slíkt hefur oft gerst áður: að menn hafi skipt um flokk í miðju kafi.

Mér hefur hins vegar aldrei þótt það ganga upp, hvorki þá né nú.

Þráinn var nefnilega kosinn á þing af fólki sem vildi ekki kjósa Fjórflokkinn. Ef það fólk hefði viljað kjósa Fjórflokkinn væri Þráinn ekki þingmaður – og ekki heldur þau þrjú sem fóru með honum á þing sem fulltrúar Borgarahreyfingarinnar. Þá væri annað fólk á þingi núna.

Ég sé því ekki betur en að Þráinn sé án umboðs kjósenda sinna í þingflokki Vinstri grænna og að það sama hafi átt að gilda um aðra þá sem farið hafa sömu leið.

Ekki það, ég treysti persónunni Þráni Bertelssyni vel til að fylgja sannfæringu sinni og verja þær hugsjónir sem gerðu hann að pólitíkus.

En hann var ekki kosinn af stuðningsmönnum Vinstri grænna. Þvert á móti: hann var kosinn af fólki sem vildi ekki Vinstri græna eða neinn annan þeirra hefðbundnu stjórnmálaflokka sem buðu fram í fyrravor.

 

Útreyktir hippar og jógi á viagra

KATHMANDU, NEPAL: Í gegnum borgina renna einar átta ár en þeirra merkust er Bagmati og þangað fórum við fyrst í skoðunarferð um borgina. Við vildum sjá útfararsiði heimamanna: þar á bökkunum brenna þeir jarðneskar leifar hindúanna. Nokkrar slíkar athafnir voru í gangi þennan dag og fleiri í undirbúningi.

Og á steinþrepunum upp af ánni sátu afdankaðir og útreyktir nepalskir hippar sem létu taka af sér myndir fyrir einn dollar.

Það vakti athygli þeirra sem höfðu komið þarna áður að nú mátti sjá konur taka þátt í undirbúningi bálfaranna, slíkt var óþekkt fyrir fáeinum árum.

‘Furðulegt uppátæki að rjúka beint í jarðarför,’ sagði gítarhetjan í hópnum. ‘Myndu Nepalar sem koma til Íslands fara beint suður í Fossvogskirkju til að fylgjast með jarðarför?’

Gítarhetjan lék annars á alls oddi enda nýbúinn að kaupa sér forkunnarfagran og hljómmikinn sítar suður í Indlandi og látið þrjátíu ára gamlan draum rætast. Við höfðum að auki hitt heilagan mann í flugvélinni – indverskan jóga með tugi myndarlegra kvenna (hmm...) með sér að fara í pílagrímsferð til Tíbet. Jóginn var vel fús til að sitja fyrir á myndum og dreifa plöstuðum nafnspjöldum þar sem hann titlaði sig sem hans heilagleika.

Þetta dugði næstum því til að eyða pirringi gítarhetjunnar sem gat ekki fengið almennilegan hamborgara í þessum bæ. Það var ekki eins og ekki væru nautgripir í landinu – þeir voru um allar götur. Bara ekki hafðir til matar.

Kathmandu er óvenju heillandi borg og hefur meiri karakter en flestar borgir í Asíu. Þar eru mörg hundruð ára gömul hof og musteri í stöðugri notkun, hluti af fjölþættri menningu heimamanna í landi þar sem trúarbrögð eru ekki höfð til hátíðabrigða heldur eru órjúfanlegur þáttur daglegs lífs.

Og það er óhætt að mæla með því að koma til Kathmandu utan hins hefðbundna ferðamannatíma (þetta var í júní) – þá er fólksmergðin á götunum viðráðanlegri, verðlag lægra og auðveldara að komast leiðar sinnar.

Á Durbar torgi stöðvaði okkur maður sem spurði hvaðan við værum. Frá Íslandi, sögðum við. Þá fletti hann upp í stílabókinni sinni og sýndi okkur handskrifuð skilaboð á íslensku frá “Connie” sem mælti eindregið með þessum manni sem leiðsögumanni um hverfið.

Enginn er eyland.